Waarom je schamen voor relatieproblemen?

Voor sommige problemen in relaties geldt dat we de vuile was liever binnenshuis houden.En zo blijkt; mannen meer dan vrouwen. Die willen dit graag juist delen met anderen. Waar schamen ze zich voor? Verlies van een baan. Financiële problemen. Gedragsproblemen .Verslaving van 1 of beide partners. Maar zo blijkt uit onderzoek, ook ernstige relatieproblemen.Om welke reden dan ook ontstaan. We willen graag de buitenwereld zo lang mogelijk buiten de kwestie houden. Tot we ze zelf opgelost hebben.Daarmee het riscio lopend dat de omvang van het probleem zodanig wordt dat de oplossing buiten het bereik raakt van het paar. Terwijl voor een gebroken been we onmiddelijk naar het ziekenhuis gaan! Wat maakt dat relaties zich schamen?
Maar wat is schaamte eigenlijk? Hieronder de opvattingen daarover van enkele auteurs.

Definitie:

Schaamte is een verborgen gevoel met als eerste betekenis: “anders zijn” en hangt dus sterk samen met de sociale omgeving. Schaamte heeft alles te maken met normen. De meest bekende oorzakelijke gebieden van schaamte zijn: conformiteit, sexualiteit, solidariteit en status-concurrentie. Enkele voorbeelden: onze relatie kent geen problemen, kinderen willen geen baby meer zijn (norm) en gaan bedwateren uit schaamte. Tienerjongens willen mannelijk zijn en schamen zich voor een te kleine penis. Veertigers willen jong lijken en schamen zich voor hun rimpels en vetrolletjes. Werkelozen schamen zich omdat de maatschappij status uit werk als de norm ziet.

Oorzaken van schaamte:

1. Voorwaardelijke affectie van de ouders voor hun kind.
2. te hoge eisen stellen.
3. kritische en spottende feed-back.
4. vernedering (verlies van status dat door anderen bewust wordt uitgelokt).
5. geweld (verkrachting, geweldsdelicten e.d.), waardoor de persoon de eigen waardigheid verleist.
6. ziekte of handicap.

Voordelen van schaamte:

1. Anderen worden toegeeflijker, waardoor je straf verlicht wordt.
2. Je wordt sympathieker, waardoor je sneller vergeving krijgt.
3. Schaamte is een alarmsignaal dat we buiten de normen van de groep dreigen te vallen.
4. Het beschermt ons tegen extreme hoogmoed, dat wil zeggen onrealistische zelfoverschatting.

Pathologie:

staat uit twee gevoelens. Bij sociale contacten voert angst de boventoon. Daarna neemt schaamte het over. Meestal vlucht de patiënt tijdens de schaamte-aanval voor contact en sluit zich soms dagen achtereen op. Een speciale vorm hiervan gaat gepaard met extreme bloosangst (ereutofobie).
Extreme schaamtegevoelens kunnen ook leiden tot extreme woede en haat (shame-rage spiral). Ook kan het leiden tot melancholische depressie (zie schuld).

Enkele tips om schaamte aan te pakken:

Schaamte kan omgezet worden in verlegenheid, waardoor de zwaarte van schaamte weggenomen wordt. Verlegenheid gaat namelijk niet meer over de persoon (en dus over minderwaardigheid en een negatief zelfbeeld) maar over het gedrag (verlegen zijn). Dat gedrag kun je verantwoorden tegenover jezelf, terwijl schaamte alleen leidt tot vluchtgedrag.
1. Praat erover.
2. Zet schaamte om in verlegenheid
3. Denk na over je eigen normen en overtuigingen
4. Ga terug naar de oorzaak en ontloop het niet
5. Ontwijk vernederaars, die je in de schaamtepositie dwingen.

Relatie tot andere gevoelens:

1. Schuld (lijkt op schaamte, maar gaat over gedrag i.p.v. de persoon).
2. Minderwaardigheid (Gaat vaak samen met schaamte of schuld).
3. Trots: Schaamte wordt gezien als de tegenpool van trots die te maken heeft met de persoon zelf (in extreme vorm is dit hoogmoed). “Ik ben trots op mijzelf” versus “Ik schaam mij voor mijzelf”.
ZKM:
Interessant is om te onderzoeken of ook het gevoel trots een rol speelt in een ZKM (bijv. er is een negatieve correlatie tussen schaamte en trots). Verder kun je met de persoon op zoek gaan naar de normen en waarden die de groep hanteert/de waaraan de schaamte gerelateerd is en in hoeverre de persoon zelf deze normen ook gebruikt om zichzelf te beoordelen. Kijk daarvoor naar de correlaties van waardegebieden met waardegebieden waarin de schaamte hoog is.

Waarom schamen we ons?

Iedereen schaamt zich wel eens. Maar waarom eigenlijk? Leidse onderzoeker Mattie Tops heeft wel een aantal ideeen. Zo speelt volgens hem hechting in de vroege kindertijd een grote rol. Ook is hij benieuwd naar de rol van het stresshormoon cortisol en de patronen van een schamend brein. Met zijn pasverworven Veni-subsidie kan hij uitgebreid op onderzoek naar een van de meest menselijke emoties: schaamte.
Blozen, een hand voor je hoofd houden, jezelf terugtrekken uit een gezelschap: ieder mens kan zich wel een situatie voor de geest halen waarin hij zich schaamde. Schaamte is een menselijke emotie die niemand vreemd is. Toch is niet iedereen even gevoelig voor de dreiging van sociale afwijzing en de schaamte die daarvan het gevolg kan zijn.

Wat maakt dat iemand zich snel schaamt? In hoeverre is die neiging terug te voeren op de vroege relatie tussen moeder en kind? En tot welke psychische problemen kan schaamtegevoeligheid op latere leeftijd leiden?

(On)veilige verkenningsbasis

Schaamte is een emotie die een belangrijke rol speelt in het sociale verkeer. “Wanneer je negatief beoordeeld wordt door je omgeving, bijvoorbeeld omdat je iets fout gedaan hebt, roept dat schaamte op. Door het tonen van die emotie wil je voorkomen dat je afgewezen of in de steek gelaten wordt,” legt Tops uit. Gevoeligheid voor schaamte vindt zijn oorsprong in de vroege interactie tussen moeder en kind, denkt hij.

Tops: “De vroege interactie tussen moeder en kind speelt mogelijk een belangrijke rol bij het ontwikkelen van schaamtegevoeligheid en psychopathologie op latere leeftijd.”
“In een gezonde hechtingsrelatie kijkt een kind naar de moeder wanneer het de omgeving verkent. De moeder vormt in dat geval een veilige exploratiebasis en een bron van positieve bevestiging. Maar wanneer het kind regelmatig onverwachte negatieve feedback van de moeder krijgt, bijvoorbeeld in de vorm van een verbale of fysieke berisping, dan leidt dat waarschijnlijk tot een verhoogde gevoeligheid voor schaamte op latere leeftijd. Dit maakt bepaalde groepen, zoals mensen die op jonge leeftijd mishandeld zijn, extra kwetsbaar voor afwijzing.”

Stresshormoon

De methodologie van zijn onderzoek moet Tops nog nader uitwerken, maar aan ideeën heeft hij geen gebrek. Omdat hij een biologisch georiënteerde achtergrond heeft, wil hij schaamte vooral op fysiologisch niveau benaderen. “Zo is het bekend dat schaamte leidt tot een verhoogde afscheiding van het stresshormoon cortisol. In het laboratorium kunnen we proefpersonen bijvoorbeeld laten deelnemen aan een gesimuleerd sollicitatiegesprek, waarin ze negatief beoordeeld worden. Door een speekselmonster af te nemen kunnen we het cortisolniveau meten, om te kijken of dat door de bedreigende situatie verandert of niet. Hoe schaamtegevoelig iemand is kunnen we vooraf in kaart brengen met behulp van een vragenlijst.”

Zelfbescherming

De relatie tussen schaamtegevoeligheid en cortisolafscheiding is echter niet zo eenduidig als zij op het eerste gezicht misschien lijkt, benadrukt Tops. “Schaamte leidt normaal gesproken tot verhoogde cortisolproductie. Maar bij atypische depressie, een psychische stoornis die onder meer wordt gekenmerkt door sterke angst voor sociale afwijzing, blijken mensen juist een lage cortisolspiegel te hebben. Precies het tegenovergestelde dus van wat je zou verwachten. Ook bij enkele andere ziektesyndromen, waaronder chronische vermoeidheid en post-traumatische stress-stoornis, zien we dit verrassende patroon.”
Met behulp van EEG kan onderzocht worden wat de reactie is van de hersenen wanneer iemand onverwacht negatieve feedback krijgt over zijn prestatie op een computertaak
Hoe kan deze paradox verklaard worden? Tops vermoedt dat mensen die van nature gevoelig zijn voor sociale evaluatie, en zich als gevolg daarvan regelmatig sterk schamen, op den duur een zwakkere fysiologische reactie gaan vertonen om zichzelf te weren tegen overstimulatie. “Een natuurlijk beschermingsmechanisme,” aldus Tops.

Nieuwe inzichten

Naast de hormonale maat voor schaamte, wil de van oorsprong Brabantse onderzoeker gebruik gaan maken van hersenscantechnieken, zoals EEG. Daarbij wordt de elektrische activiteit in het brein gemeten met behulp van elektrodes die op de hoofdhuid zijn bevestigd. “Wanneer mensen een taak uitvoeren en negatieve feedback ontvangen op hun prestatie, leidt dat tot een uitschieter in hun elektrische hersengolven. Bij jonge kinderen zouden we bijvoorbeeld kunnen onderzoeken in hoeverre hun brein een reactie vertoont wanneer ze na het indrukken van een knop onverwacht het afkeurende gezicht van hun moeder te zien krijgen op een computerscherm.”
Cortisolmetingen en EEG vormen slechts een kleine selectie uit het onderzoeksinstrumentarium van Mattie Tops. “Mijn onderzoek is erg complex en zal niet direct pasklare antwoorden geven op praktische vraagstukken”, erkent de Veni-winnaar. Toch schuilt er een grote potentie in zijn onderzoek. Nieuwe inzichten over de fysiologie van schaamtereacties en de ontwikkeling daarvan over een levensduur, zouden op termijn bijvoorbeeld van pas kunnen komen bij de behandeling van mensen met psychische stoornissen die gekenmerkt worden door afwijzingsangst. Dat die stoornissen vaak terug te voeren zijn op de vroege kindertijd, is een van de belangrijkste hypothesen die Tops nu eerst gaat onderzoeken